Bij aanvang toont een wereldkaart ons de twee brede banden rond de aardbol waar de wijncultuur gebeurt : in het noordelijk halfrond tussen ongeveer 30° en 50° NB (zuidelijk deel V.S.A., centraal en zuidelijk Europa, noordelijk Afrika, Klein-Azië, China), in het zuidelijk halfrond tussen ongeveer 30° en 45° ZB (Chili en Argentinië, zuidelijk Afrika, Australië, Nieuw-Zeeland). Toch zorgt de klimaatopwarming ervoor dat deze wijngordels uitdeinen naar het noorden in Europa (België – Nederland), naar het zuiden in Zuid-Amerika (Chili – Argentinië). Maar de wijncultuur breidt zich ook uit naar hoger gelegen plateaus, zoals in Spanje boven de 800 m tot 1.100 m. Een volgende slide zoemt in op de wijnstreek van deze avond : wereldkaart – Europa – Spanje – Castilla y León – Ribera del Duero (zie ook toeristische folder). Ons studieobject ligt centraal in de bovenste helft van Spanje, 100 km boven Madrid. Het is een langwerpig cultuurgebied van 115 km lang en max. 35 km breed, dat zich slingert rond de Duero-stroom (zie ook de landkaart op de toeristische folder). Vermits het ganse gebied ongeveer rond 41°NB ligt en tussen 5°WL en 3°WL op de hoogvlakte van het Castiliaans Scheidingsgebergte kent deze streek geen temperatuurverschillen zoals bijvoorbeeld in de Bourgogne-streek tussen Chablis en Mâcon. De RIBERA DEL DUERO wordt in de streek van Castilla y León westelijk geflankeerd door de wijnregio’s : TORO (ten westen bijna tot de Portugese grens, vooral rode wijn), RUEDA (ten zuidwesten, vooral witte wijn) en CIGALES (ten noordwesten, vroeger vooral roséwijn). De wijncultuur in de Duero-streek is al zeer oud en werd er gebracht door de Grieken. Nabij Peñafiel (in Pintia) werden reeds sporen gevonden van 2500 jaar oude wijncultuur. Gedurende de Middeleeuwen was er geen wijnbouw wegens de Moorse overheersing (van 711 tot 1492). Daarna volgde eeuwenlang de artisanale wijnbouw door de boeren voor plaatselijk gebruik. In 1864 werden door Don Eloy Lecanda y Chaves in het dorpje Valbuena de Duero (helemaal in het westen van de streek, provincie Valladolid) wijngaarden aangeplant met Bordelese druivenrassen (cabernet sauvignon, merlot, malbec) nadat bovenvermelde wijnbouwer de nodige ervaring opgedaan had in de Bordeaux-streek. Dit leidde tot de beroemde Vega Sicilia-wijnen (genoemd naar de kapel van Sint Cecilia in Valbuena). Deze wijnstokken brachten evenwel geen voldoende bevredigende resultaten en sinds 1910 werd systematisch overgeschakeld naar Tinto Fino, een variant van de Tempranillo-druif uit de Rioja-streek. De Duero-streek kent weinig regenval zodat men moest overgaan op bevloeiing vanaf rivieren en beken. In 1982 volgde de officiële erkenning van de ‘Denominación de Origen Ribera del Duero’, dit voor 9 producenten. Momenteel zijn er meer dan 300 producenten met een DO-label in 118 dorpen in de provincies Burgos (64), Valladolid (24), Soria (25) en Segovia (5); waarbij Vega Sicilia nog steeds de meest bekende is. In Ribera del Duero is meer dan 95% van de wijnen rood, maar ook rosado (rosé) is er altijd geweest. Sinds november 2019 wordt ook witte wijn gewonnen op basis van het druivenras Albillo, die de naam Ribera del Duero kreeg. Het is een zeer oxydatieve druif, de vinificatie eist een lange ‘sur lie’ en maceratie-behandeling. Wat de kwaliteitsfactoren betreft moeten we hier rekening houden met het feit dat de streek een echt continentaal klimaat, kent zonder de nabijheid van de zee en boven de 700 m. Er is nauwelijks regen, in de zomer stijgt de temperatuur tot boven de 40°C en er is kans op nachtvorst tot einde maand mei. In de vallei vindt men alluviaal sediment van de rivier en klei, terwijl iets hogerop er een mix is van mergel en klei. Op de heuvelflanken vindt men geërodeerd kalkachtig gesteente, hetgeen een betere opname van regenwater garandeert (sponseffect). Meestal is de vruchtbare bodem slechts 40 tot 80 cm diep, gedragen door de rotsbodem. Hierdoor kan men slechts tot 3.000 wijnstokken aanplanten per hectare, waar in andere rijkere streken een hogere boomdichtheid normaal is. De druivenbomen worden dus ook verder uit elkaar geplant, zodat de wortels meer water en voedingstoffen kunnen opnemen. De aangeplante Tempronilla-variëteit is de lokale Tinto Fino-variant. Deze heeft een iets dikkere schil dan de Tempranillo van Rioja en levert dus meer tannine. Hij is ook vroegrijpend, wat zeker nodig is bij late vorst. De beste Tinto Fino-stokken zijn meer dan 25 jaar oud. Andere rassen aangeplant in deze wijnstreek zijn : voor rode wijn : cabernet sauvignon, merlot, malbec, garnache tinto, … voor witte wijn : Albillo, verdejo, viura, … De witte druiven worden soms toegevoegd aan de rode rassen om aldus een hoger alcoholgehalte te bekomen. Bij de Vieilles Vignes (Viñas viejas) is meer dan 21% afkomstig van stokken ouder dan 75 jaar. Vervolgens toont de spreker een beeld van het kasteel van Curiel de Duero (Valladolid) gebouwd op een hoge heuvel en omringd door vele wijngaarden. De meeste bomen zijn van het ras Tempranillo, zowel aangeplant in lange rijen als kriskras door elkaar in “bosvorm”. We merken dat de bladeren van de stokken bij het oogsten reeds meer roodachtig gekleurd zijn, want de planten zijn rapper rijp dan op een nabij gelegen perceel waarvan de bladeren nog groener zijn (ras cabernet sauvignon). Het wijnbouwareaal van Ribera del Duero nam de laatste decennia spectaculair toe, komende van 3.000 ha in 1982 tot meer dan 23.300 ha in 2020, goed voor ongeveer 1 miljoen hectoliters wijn. De vinificatie is een traditionele rijping op ‘barriques’ van 225 liters, zoals in de Bordeaux-streek gangbaar was. De classificatie van Ribera del Duero-wijnen is bij wet vastgelegd, wat zeker niet het geval is in vele andere wijngebieden. De gradaties zijn : •cosecha : wat gewoon betekent ‘oogstjaar’ en geen houtrijping op vat. Soms is er de bijkomende aanduiding roble / barrica : wat hiermee overeenkomt, maar dan was er toch tijdelijke rijping op hout. (Er is nog de aanduiding joven wat gewoon jong betekent.); •crianza : minstens 12 maanden hout en rijping op ‘barrique’, daarna 12 maanden op fles; •reserva : minstens 12 maanden hout en 2 jaar op fles in eigen bodega; •gran reserva : minstens 24 maanden hout en 3 jaar op fles. Bij meer moderne producenten gebeurt de vinificatie niet alleen meer op de traditionele bordelese vaten van 225 liter, maar ook in betonnen cuves en in grote houten vaten (‘foudres’). De vaten zijn van Franse of Amerikaanse eik; deze laatsten geven extra bewaarpotentieel en concentratie van smaken. Bij Franse eik bekomen we toetsen van vanille, zoethout en toast, maar bij Amerikaanse eik komt er ook nog : gebrande koffiebonen (mokka), kokosnoot, cola, kaneel, menthol, e.a. Bovendien is de Amerikaanse eik veel goedkoper, zowel bij aankoop van vaten als bij het bekomen van licenties en classificatie-promotie. De appreciatie van de oogstjaren gebeurt met maximaal vijf sterren. Dit geeft voor het laatste decennium de volgende ‘sterrenhemel’ : •jaren met 5 sterren : 2020, 2019, 2011 en 2010; •jaren met 4 sterren : 2018, 2016, 2015 en 2014; •jaren met 3 sterren : 2017 en 2012, •jaar met 2 sterren voor 2013. Wat de wijndomeinen betreft hebben we : •Top voor : Vega Sicilia en Pingus (beiden in Valladolid); •Subtop : Aalto (Valladolid), Dominio de Atauto (Soria), Dominio del Aguila (Burgos), Valdemonjas (Valladolid); •Middenklasse : Tinto Pesquera (V), Monasterio (V), Pérez Pascuas (B), Arzuaga (V), Felix Callejo (B), Monteabellón (B), Basconcillos (B), Alonso del Yerro (B), … Om af te sluiten geeft de gastspreker ons nog enkele tips voor ‘foodpairing ‘ : welke gerechten passen bij de verschillende categorieën van een goede Ribera del Duero-wijn. Mr. Dirk RODRIGUEZ van harte bedankt voor deze uitvoerige en toch overzichtelijke uiteenzetting over dit voor ons zo bloeiende onderwerp. Deze voordracht is een ware verrijking voor alle wijnliefhebbers.